شهرالله - دو

- بنابراین، اصل قضیه، اجتناب از گناه است که باید سعی کنیم در این ماه رمضان، ان شاءالله با تمرین و حدیث نفس و ریاضت، گناه را از خودمان دور کنیم. اگر گناه از ما دور شد، آن وقت راه برای عروج و پرواز در ملکوت آسمانها ممکن خواهد شد و انسان خواهد توانست آن سیر معنوی و الهی و آن طیران معین شده برای انسان را انجام بدهد؛ اما با سنگینی بار گناه، چنین چیزی ممکن نیست. این ماه رمضان، فرصت خوبی برای دور شدن از گناه است.

در دیدار با اقشار مختلف مردم (روز یازدهم ماه مبارک رمضان) - 1369/01/18

- یکی از صفاتی که مانع راه کمال انسانی است و در قرآن، به عبارات گوناگون و در جاهای فراوان و همچنین در روایات و فرمایش های ائمه ^{علیهم السلام}، نسبت به آن صفت پرهیز داده شده ایم، صفت تکبّر و خود بزرگ بینی است. این صفت، برای پیشرفت انسان در مدارج معنوی چیز بسیار خطرناکی است.

- تکبّر حالتی است که اگر در کسی وجود داشت، او دچار خودشگفتی می شود و وقتی خودش، کارش، معلوماتش و خصوصیات فردیش را مورد توجه قرار می دهد، حس اعجاب به او دست می دهد و به نظرش بزرگ و زیبا و مطلوب می آید. شاید بشود گفت که بزرگترین مانع و بدترین درد در راه تکامل بشری، عبارت از خود را بزرگ دیدن، خود را پاک و بی غش دیدن، خود را قدرتمند و توانا دیدن و خود را برتر از دیگران مشاهده کردن است.

- انسان وقتی خود را دارای قدرت و غنا و بی نیازی احساس کند، یا خود را دارای علم و دانش احساس کند و هر چیزی که به او عرضه می شود، چون به علم و دانش خود خیلی معتقد است، همه چیز را با دانش خود تطبیق بکند؛ هرچه در دایره ی علم او گنجید، آن درست است؛ هر چیزی در دایره ی علم او نگنجید، آن را رد خواهد کرد. این هم شعبه ای از تکبّر و یکی از انواع خطرناک آن است.

- حتّی برای کسانی هم که اهل عبادت و زهد و توجه به خدا و تلاش معنوی هستند، تکبّر در کار و رشته ی خودشان وجود دارد ... شب قدر را کسی به دعا و مناجات و گریه و توجه به خدا و نماز و استغفار و امثال این ها بگذراند، بعد فردای آن روز، وقتی که در بین جمع می آید و مردم را در خیابان ها مشغول کار خودشان می بیند، در دل خود بگوید: ای بیچاره ها! شما دیشب در چه حالی بودید، ما چه حالی داشتیم؛ شما غافل بودید! یعنی خود را از دیگران بالاتر حساب کند و این چنین بپندارد. هرکدام از این ها باشد، برای پیشرفت تکاملی انسان، سم قاتل است.

- قدم اول در راه خدا، شکستن خویشتن و خود را فقیر و تهی دست مطلق دیدن است. یعنی انسان در عین قدرت و ثروت و علم و برخورداری از مزایا و محاسن و خصوصیات مثبت و در اوج دارایی و توانایی، واقعا، نه به صورت تعارف، خود را در مقابل خدا، نیازمند و تهی دست و محتاج و کوچک و حقیر ببیند. این، آن روحیه ی کمال انسانی است که البته باید با تمرین به این جاها رسید.

- اگر انسان، دائم نفس خود را با توجه و تذکر و موعظه و ریاضت، پست و زیون و حقیر نکند، این نفس، در وجود او رشد خواهد کرد و فرعونی خواهد شد.

- آن چیزی که برای انسان خطرناک است، همین احساس استغناء و بی نیازی و قدرت و اتّکا به دانایی خویشتن است. قرآن کریم، داستان قارون را نقل می کند و می گوید وقتی به او نصیحت می کردند، او در جواب می گفت: انّما اوتیته علی علم¹: من از روی علم و دانش این ثروت را به دست آورده ام و متعلّق به خودم است. این غرور، فخر، تکبّر، تکیه به آنچه که در انسان هست و چیز کم و ناچیزی است و انسان آن را چیزی می انگارد و خیال می کند زیاد است، بزرگترین بلیّه هاست.

- آن احساس و وسوسه ای که درون من و شما وجود داشته باشد، دائم به ما بگوید که ما از دیگران بالاتریم، حرف ما از حرف دیگران قابل قبول تر است، شأن ما از شأن دیگران بیشتر است؛ این موجب فساد و اختلاف و گسستن همه چیز در نظام اسلامی است؛ این را باید از بین برد. اگر ما این صفت شیطانی را در وجود خودمان و در صحن جامعه از بین بردیم، برادری و همکاری به وجود خواهد آمد و روز به روز، وحدت بیشتری ایجاد خواهد شد و جامعه، التیام الهی و اسلامی خودش را به دست خواهد آورد.

- نقطه ی مقابل آن کبر و علوّ و استعلا در وجود انسان، عبودیّت و بندگی و خضوع محض در مقابل خداست که پذیرفتن احکام الهی و تسلیم در مقابل خدا را به همراه دارد.

در دیدار با اقضار مختلف مردم _روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان) - 1369/01/30

...

---

1. سوره ی قصص، آیه 78.

شهرالله - یک

- چقدر مناسب و بجاست که با تحوّل سال¹ و با ورود در آستانه ی ماه مبارک رمضان که ماه رحمت و مغفرت الهی است، ما هم از کاستیها و کجی ها و زشتیها و بدیها در درون و وجود خودمان رو بر گردانیم؛ یعنی استغفار کنیم. استغفار و توبه یعنی برگشتن به خدا، یعنی پشت کردن به بدیها، یعنی همین ایجاد تحوّل.

- آنکه دلش به نور معرفت و هدایت خدا منوّر بود، آنکه اشاره اش برای این ملت و برای ما و برای عشاق اسلام در عالم، راهگشا و راهنما بود یعنی امام راحل عظیم ما، به این جهت این طور بود که رابطه ی او با خدا تامین شده بود ... ما هم اگر دقت کنیم، آنجایی که پیش رفتیم، موفق شدیم، خوب عمل کردیم و راضی هستیم، آنجایی است که این جنبه را تامین کردیم. هرجا هم ضربه خوردیم، به خاطر ضعف در این جنبه ی کار است.

- رابطه ی با خداست که موجب می شود ما از راه خدا منحرف نشویم و از پیمودن این راه پشیمان و خسته و ملول نگردیم. این رابطه ی با خدا، همیشه ممکن است و هیچ وقت دیر و محال نیست.

- زندگی انسان، دائما روی دو جاده ی موازی است. یک جاده آن است که روندگان روی آن، دائم به سمت بالا می روند. جاده ی دیگر، آن راهی است که روندگان آن، به طرف سِفل، به طرف پایین، به طرف درّه و به طرف جهنم حرکت می کنند ... این دو جاده، در طول مسیر با یکدیگر همسایه اند و حرکت از یکی به آن دیگری، در کمال آسانی است. راه، راه نزدیکی است. اگر ما که خدای نکرده در جاده ی دوم حرکت می کنیم و از لحاظ اخلاق نفسانی و شخصی، به سمت پایین می رویم، اراده کنیم که وارد آن جاده ی دیگر بشویم و به سمت بالا و تعالی حرکت کنیم، در هر آنی، این کار میسور است. و انّ راحل الیک قریب المسافه² ... از آن طرف هم همینطور است. آن لحظه یی که ما به خواهش نفسمان گوش می دهیم و عملی که انسان را از خدای متعال دور می کند العیاذ بالله انجام می دهیم، در آن لحظه، پا را از آن جاده به این جاده ای که ما را به طرف پایین می برد، گذاشته ایم.

- روزه هم مثل نماز و زکات در شمار احکامی است که مخصوص امّت اسلام نیست؛ بلکه امم سابق و پیامبران گذشته هم مأمور به روزه بوده اند. کتب علیکم الصّیام کما کتب علی الّذین من قبلکم³ ... این نشان دهنده ی این حقیقت است که در بنای زندگی معنوی انسان ها در هر زمان، همچنان که نماز لازم است و این نماز، رابطه ی معنوی میان انسان و خداست، و همچنان که زکات لازم است و این زکات، تزکیه ی مالی انسان می باشد، روزه هم واجب و ضروری است و این یکی از پایه های اصلی تکامل انسان و تعالی معنوی اوست؛ و الّا در طول زمان و با تغییر ادیان مختلف، این خط، ثابت و مستمر نمی ماند ... روزه یک رکن اساسی در تعالی معنوی و تکامل روحی و هدایت و تربیت انسانی است.

- مومن باید در همه ی امور زندگی، چشم باز و دل بیدار داشته باشد. این چشم باز و دل بیدار و هوشیار در همه ی امور زندگی، برای انسان مومن این اثر و فایده را دارد که متوجه باشد کاری که می کند، بر خلاف خواست خدا و طریقه و ممشای دین نباشد. وقتی این مراقبت در انسان به وجود آمد که گفتار و عمل و سکوت و قیام و قعود و هر اقدام و تصرّف او، بر طبق خطّ مشی یی است که خدای متعال معین کرده، اسم این حالت هوشیاری و توجه و تنبه در انسان تقواست، که در فارسی به پرهیزگاری ترجمه شده، و مقصود از این پرهیزگاری این است که حالت پرهیز و بر حذر بودن، همیشه در انسان زنده باشد. فایده ی روزه این است.

- فایده ی تقوا، فقط برای کسب رضای پروردگار و نیل به بهشت الهی در قیامت نیست؛ فایده ی تقوا را انسان با تقوا در دنیا هم می بیند. جامعه ای که با تقواست، از نعم الهی در دنیا هم برخوردار می شود ... جوامعی که عقب افتاده اند، حالشان معلوم است. جوامع پیشرفته ی عالم هم، اگرچه از بعضی جهات خوشبختی هایی دارند که همان هم ناشی از هوشیاری و بیداری در بعضی از امور زندگی است، اما دچار خلأها و کمبودهای مرگباری هستند که نویسندگان و گویندگان و هنرمندان آن ها، امروز با صد زبان آن را بیان می کنند ... تقوا وصیت اول و آخر پیامبران است.

- اگرچه همیشه انسان باید با رشته ی دعا به خدا متصل باشد، اما آیه ی و اذا سألک عبادی عنّی فانّی قریب اجیب دعوه الدّاع اذا دعان⁴ در سوره ی بقره، در خلال همین آیات مبارکه ی مربوط به روزه و ماه رمضان است.

در خطبه های نماز جمعه ی تهران - 1369/01/10

- مساله ی اساسی در باب ماه رمضان این است که بشر که در میان انواع عوامل و موجبات غفلت از یاد خدا و از راه او، محاصره شده و انگیزه های گوناگون، او را به سمت پایین و تنزّل و سقوط می کشاند، فرصتی پیدا کند که در آن بتواند روح را که روح انسان و باطن بشر، به عروج و اعتلا تمایل دارد، به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خدا تقرّب جوید و به اخلاق الهی تخلّق پیدا کند. ماه رمضان چنین فرصتی است.

- اصل قضیه این است که ما بتوانیم در ماه رمضان، این سیر الی الله را بکنیم و می شود. عرض کردم، گاهی که پس از پایان ماه رمضان، خدمت امام ^{_{رضوان الله تعالی علیه}} می رسیدم، برایم محسوس بود که ایشان نورانی تر شده اند و حرف زدن و نگاه و اشاره و حرکت دست و اظهار نظرشان، با قبل از ماه رمضان فرق کرده است. دوره ی ماه رمضان، برای یک انسان مومن و والا این طوری است.

- برای نزدیکی به خدا اصل قضیه ترک گناهان است. انجام مستحبات و نوافل و توسلات و دعا و بقیه ی امور، فرع است. اصل قضیه این است که انسان از صدور گناه و خلاف از خود، مانع بشود. این، همان تقوا را می طلبد. تقوا و پرهیزگاری، مهمترین یا بگوییم اولی ترین مظهری است که وجود انسان باید داشته باشد. همین است که مانع از گناه انسان می شود. گناه نمی گذارد که انسان، حتی خود را به لبه ی دریای عظیم مغفرت الهی برساند و از آن استفاده کند. گناه نمی گذارد که ما حال دعا و توجه پیدا کنیم. گناه نمی گذارد که ما به فکر بازنگری و بازسازی خودمان بیفتیم. کوشش بکنیم از گناه فاصله بگیریم. این، شرط اول قضیه است.

...

---

1. در سال 69، حلول ماه رمضان همزمان بوده با تحویل سال جدید شمسی. به این دلیل حضرت آقا از این تعبیر استفاده کرده اند.

2. مصباح المتهجّد، ج 2، ص 583.

3. سوره ی بقره، آیه ی 183.

4.سوره ی بقره، آیه ی 186.

---

پی نوشت 1: اگر در مورد این پست ابهامی دارید، پست قبلی را بخوانید!
پی نوشت 2: اندکی دخل و تصرف در ترتیب و نگارش متن صورت گرفته است.

شهرالله - صفر

بعضی وقت ها می شود نگاهم می افتد به یک چیزی و بعد یک سری خاطره های گذشته که در گوشه ای از ذهنم بایگانی شده اند، خاک جمع شده ی رویشان کنار می رود، تصاویرشان از دوردست ها نزدیک تر می آیند و بخشی از گذشته ام، در ذهن تنبل و فراموشکارم روشن می شود. مثل همین دیروز که با داداش رفته بودیم زیر زمین. در لای گرد و خاک و گرما و مارمولک، چشممان افتاد به بعضی چیزها. به دوچرخه ی کوچک قرمز رنگ که پدربزرگ مرحوم برای داداش خریده بودند؛ به تخت های کوچک که وقتی بچه بودیم رویش می خوابیدیم؛ به میز درس کوچک داداش؛ به مجلات همشهری جوان و به خیلی چیزهای دیگر. این طور وقت ها یک چیز غریبی از ته دلت جوانه می زند و خیلی سریع - شاید فقط چند ثانیه - رشد می کند تا می رسد به ته گلویت و حاصلش یک آه است که سبز می شود.

---

سر می چرخانم و نگاه می کنم به تقویم. شده هفتم تیر. فردا هم رمضان است. رمضان؟! این قدر سریع دوباره رمضان رسید؟؟! من که هنوز آماده نیستم. هنوز خیلی کارها باید انجام دهم تا آماده شوم برای رمضان. و ایضا خیلی کارها را نباید انجام دهم.
خیلی از ماها با شروع رمضان همین حس و حال را داریم. خیلی سریع تصاویری از این یکسالی که گذشت مثل برق و باد از جلویمان می گذرد و بعد حسرت می خوریم. حسرت وقت های زیادی که برای بهتر بودن، برای خوبتر بودن، برای آدم تر بودن، برای آدم بودن و برای آماده بودن از دست داده ایم و باز رسیده ایم به اول داستان. بله، اول داستان. رمضان برای خیلی ها اول داستان است. برای خیلی هایی که مثل من، وقتی به یازده ماه گذشته شان نگاه می کنند، سراسر تاریکی می بینند و بس. یا اگر هم نخواهیم سیاه نمایی کنیم، نقاط سفید کمی می بینند. رمضان برای من اول داستان است. البته درست است که همه گفته اند و می گویند که کسی که بخواهد رمضان را خوب درک کند، باید از رجب شروع کند، اما خب، من و امثال من که این دو ماه را هم خراب کرده اند چه کنند؟ بروند جلو بوق بزنند؟ یا بروند عقب بوق بزنند؟! هیچ کدام. رمضان برای ماها هم اول داستان است. البته انتظار نداریم خدا ماها را مثل عرفا و خاص های درگاهش تحویل بگیرد. اما خب، امیدمان به درگاهش خیلی بیشتر از این حرف هاست و به این اعتقاد وافر داریم که وسعت عفو و بخشنده گی اش خیلی بالاتر از گندکاری های مداوم ماست. گناهانمان سر به قله ی اورست گذاشته. اما وسوسه های شیطان  برای نا امید کردنمان را حواله می کنیم به پشم گوشفندهای موجود در قصابی محله مان و بعد که اندکی سبک تر شدیم، به استقبال ماه رمضان می رویم. این ماه بزرگ، «بهار خودسازی و عبادت؛ بهار توجه و ذکر و استغفار و استغاثه ی به خدا؛»¹، شهر الله.

---

سال پیش بود که کتاب «آداب روزه داری، احوال روزه داران» را گرفتم. همین چند روز قبل از رمضان هم بود. اما شاید یک دهمش را فقط خواندم! کتاب هم خاک خورد تا به الان که دوباره به سراغش رفته ام. این کتاب از بیانات حضرت آقا در طول تقریبا بیست سال استخراج شده. از بیاناتی که ایشان همه ساله در ماه مبارک رمضان داشته اند. کتاب تقریبا 410 صفحه است و قصدم این است که به خواست خدا و به شرط حیات، در سی روز ماه رمضان و در سی پست، خلاصه ی کتاب را این جا بنویسم. تقریبا سیزده چهارده صفحه برای هر پست. هر پست، هر شب حول و حوش ساعت صفر عاشقی(!) یعنی 24 بارگذاری خواهد شد.

پیشاپیش به استقبال پیشنهاداتتان برای پربارتر شدن این بخش خواهم شتافت. چه این که در نقص عقل و قلم خود تردیدی ندارم. سپاس :)

---

1. «ماه رمضان، بهار خودسازی و عبادت، بهار قرآن، بهار توجه و ذکر و استغفار و استغاثه ی به خدا در پیش است؛ آن را قدر بدانید. همه ی قشرهای مردم - مخصوصا جوانان - ماه رمضان را مغتنم بشمارند، به خدا پناه ببرند، هدایت و عنایت او را طلب کنند، به او اتکال نمایند و از دشمنانش ذره یی واهمه نکنند.» سخنان حضرت آقا در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زائران حضرت رضا (ع) - 1369/01/02